1 Temmuz 2025 tarihli ve Resmî Gazete’de yayımlanan yönetmelik değişiklikleri, Türkiye’nin ihracat ve dış ticaret mevzuatında kapsamlı yenilikler getirmiştir. Söz konusu değişiklikler, 4458 sayılı Gümrük Kanunu, 3577 sayılı İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Kanun ve ilgili ikincil mevzuat çerçevesinde uygulama alanı bulmaktadır. Bu düzenlemeler, ihracat süreçlerinin hızlandırılması, uluslararası ticaret standartlarına uyumun artırılması ve haksız rekabetin önlenmesine yönelik hukuki araçların güçlendirilmesini hedeflemektedir.
1. Düzenlemelerin Amacı ve Hukuki Dayanak
Yönetmelik değişikliklerinin temel amaçları şunlardır:
- İhracat süreçlerinde etkinlik ve şeffaflık: Mevcut mevzuatın dijitalleşme esasları doğrultusunda yeniden düzenlenmesi, elektronik beyanname ve dijital gümrük uygulamalarının yaygınlaştırılması.
- Haksız rekabetin önlenmesi: Özellikle damping ve sübvansiyon uygulamalarına karşı yürütülen soruşturmaların Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) kuralları ile uyumlu hale getirilmesi.
- Uluslararası standartlara uyum: Avrupa Birliği uyum süreci ve uluslararası ticaret anlaşmaları kapsamında piyasa gözetimi ve denetiminin güçlendirilmesi.
Bu hedefler, Anayasa’nın 167. maddesi uyarınca devletin piyasalarda düzenleme ve denetleme yetkisi ile bağlantılıdır.
2. Düzenlemelerin Kapsamı
Yapılan değişiklikler ile:
- Gümrük işlemlerinde bürokrasinin azaltılması sağlanarak, ihracatçıların beyanname onay ve kontrol süreçlerinde süre kısaltılmıştır.
- Elektronik ortamda belge ibrazı zorunluluğu genişletilmiş; fiziki belge sunma yükümlülüğü istisna haline getirilmiştir.
- Anti-damping ve telafi edici vergi soruşturmaları için süreler, delil toplama yöntemleri ve geçici önlemler hususunda daha net ve bağlayıcı hükümler getirilmiştir.
- Piyasa denetimi yetkileri genişletilerek, uluslararası standartlara aykırı malların ihracatının önlenmesi amaçlanmıştır.
3. Firmalara ve Uygulamaya Etkileri
Yeni düzenlemeler, ihracatçı firmalar bakımından hem fırsatlar hem de uyum yükümlülükleri doğurmaktadır:
- Operasyonel Kolaylıklar: Dijitalleşme ile birlikte işlem sürelerinin kısalması, ihracatçıların rekabet gücünü artıracaktır.
- Uyum Yükümlülükleri: Firmaların, güncel mevzuat değişikliklerini izlemeleri, iç prosedürlerini revize etmeleri ve gerektiğinde hukuki danışmanlık almaları zorunlu hale gelmiştir.
- Yaptırım Riski: Mevzuata aykırılık halinde 4458 sayılı Kanun uyarınca idari para cezaları ve ihracat lisansının askıya alınması gibi yaptırımlar söz konusudur.
4. Değerlendirme ve Sonuç
1 Temmuz 2025 tarihli düzenlemeler, Türkiye’nin dış ticaret hukuku alanında dijitalleşme ve uluslararası uyuma yönelik kararlılığını ortaya koymaktadır. Ancak, düzenlemelerin etkinliğinin sağlanabilmesi, uygulamada gümrük idareleri ile ihracatçı firmalar arasındaki koordinasyonun güçlendirilmesine ve mevzuatın öngördüğü denetim mekanizmalarının istikrarlı şekilde işletilmesine bağlıdır.
Firmalar açısından, bu düzenlemeler yalnızca bir mevzuat değişikliği değil, aynı zamanda ticari stratejilerin yeniden şekillendirilmesini zorunlu kılan bir dönüşüm sürecidir. Bu nedenle, ihracatçıların hem hukuki hem de operasyonel açıdan uyum çalışmalarını hızla tamamlamaları gerekmektedir.